Samhradh
1959 a bhí ann. Bhíos
féin san ochtú rang i Scoil
na gCailíní i mBéal Átha'n
Ghaorthaidh agus bhí Peadar
san seachtú rang i Scoil na
mBuachaillí. Bhí dúil
againn sa scolaíocht agus
bhí brionglóid againn go
bhféadfaimís leanúint ar
aghaidh agus freastal ar
mhéan scoil. Ní raibh
aon cheist ar sin, áfach do
fhormhór dhaoine óga na
háite ag an am.
Ansan Domhnach amháin go
míorúilteach bhí fógra ón
altóir ag rá go raibh meán
scoil á bunú af Fionnbarra Ó
Murchú as Beanntraí
(Beannacht Dé leis) i mBéal
Átha'n Ghaorthaidh.
Bhí sceitimíní áthais orainn
agus bhí sé á phléidh
mórthimpeall na dúthaí ar
fad. Lasadh lóchrann
an dóchais an lá san. I
ndáiríribh bhí lag-mhisneach
a dhóthain san áit ag an am.
Is beag fostaíocht a bhí ar
fáil sa dúthaigh agus ní
raibh mórán airgid ag teacht
ón bhfeirmeoireacht ach an
oiread. Bhí imirce go
forleathan agus ní raibh i
ndán don chuid is mó des na
daoine óga ach an bád go
Sasana.
Ar an ochtú
lá de Mhéan Fhómhair (Féile
na Maighdine Muire) thosaigh
an scoil i seomra suite Uí
Chorcora. Tháinig an
máistir Fionnbarra ina
"galoppy" gorm le Cáit Ní
Ruairc as Ínse Rua,
Caolcoill in suí taobh leis
ar stól shúgáin. Bhí
deisceanna fada timpeall na
bhfallaí - na buachaillí ar
thaobh amháin agus na
cailíní ar an dtaobh eile.
I mo thuairim-se thosnaigh
fiche scoláire ar an scoil
an lá sin, ach níor
chríochnaigh ach naonúr déag
an bhliain ar fad. Dob
iad
Cáit Ní Ruairc
Inse Rua, Caolcoill;
Sorcha Ní Chorcora:
Coill Mhór
Peadar Ó
Chróinín Coill Mhór
Maighréad Ní Chróinín
Coill Mhór;
Eibhlín Ní Luasaigh,
Drom an Ailligh
Caitlín
Ní Luasaigh, Drom an
Ailligh
Amhlaoibh Ó
Luasaigh Drom an
Ailligh
Gobnait Ní
Loingsigh Drom an
Ailligh;
Seán Ó Tuama
Leaca Bán;
Seán Ó
hÉalaithe, Gort a
Phludaigh
Míchéal Ó
hÉalaithe Gort a
Phludaigh;
Diarmuid Ó
Laoire, Inse an
Fhosaigh;
Siobhán
Ní Shuibhne, Céim Cora
Bhuaile;
Máire Ní
Loingsigh, Doire an
Aonaigh;
Eibhlín
Ní Thuama, Cúil
Aodha;
Cáit Ní Thuama,
Baile Mhúirne;
Seán Ó Mhocháin, Cill
na Martra;
Gobnait
Ní Mhocháin, Cill na
Martra;
Cáit Ní
Laoire, Ros Mór;
Eibhlín Ní Laoire,
Inse Geimhleach.
Ó
thosach bhíomar mar chlann
mhór amháin. Is
cuimhin liom go maith ar an
gcéad lá go ndúirt an
máistir linn féachaint air
mar athair agus is cinnte
gur mar athair a bhí sé
dúinn fhaid is a bhíomar
ann. Sampla beag
amháin de sin - nuair a bhí
súil an-tinn agamsa chuir sé
a lámh ina phóca féin agus
chuir sé siar mé go dtí
Máire Ní Laoire san Siopa
Poiticéara chun "Golden Eye
Ointment" a cheannach.
In ár gcás féin lean an
cáirdeas eadrainn i ndiaidh
na scoile chómh maith.
Bhuailimís le chéile ag an
gCoróin Mhuire agus ag na
deabhóidí eile a bhí go
rialta sa tSéipéal.
Bhímís ag caint agus ag
scoraíocht le chéile ina
dhiaidh, ag pléidh cúrsaí
scoile agus obair bhaile.
Shiúlaimís siar le Gobnait
Ní Loingsigh go rialta, thar
Casadh na Spride. Ins
na hoícheanta dorcha bhíodh
scanradh a dhóthain orainn
nuair a smaoimhnímís ar na
scéalta go léir a bhí
cloiste againn ó Mhaidhcí
Tadhg (Beannacht Dé leis),
fé an taibhse a bhí le
feiscint ag an gcúinne sin.
Ní fhacamar faic riamh ach
is mór an spórt a bhíodh
againn le Molly agus Jack
Lynch (Beannacht Dé leo)
agus is mó cupán tae a
ólamar ann. B'shin iad
na laethanta sona roimh
teacht na teilifíse.
Bhí dhá ghrá mhór ag
Fionnbarra - grá Dé agus na
Maighdine Muire agus an ghrá
d'ár dteanga agus d'ár
gcultúr. Spreag sé
sinn chun leanúint ar
aghaidh le h-obair na
h-aithbheochana ar son ghrá
na Maighdine Muire, Banríon
na h-Éireann.
Dob é
Meán Scoil Mhuire an chéad
mhéan scoil meascaithe sa
Deoiseas agus bhí ar
Fionnbarra geallúint a
thabhairt don t-easpag, an
Dr. Conchubhar Ó Luasaigh,
nách mbeadh aon chúrsaí grá
ar siúl idir bhuachaillí
agus cailíní. Is mór
an t-athrú atá ar an saol
anois.
Bhí modhanna
múinte ag an máistir
bunaithe ar idéalachas
Pádraig Mac Piarais, agus na
tuairimí a bhí aige faoi
oideachas. D'inis sé
dúinn faoin leabhar "The
Murder Machine" leis an
bPiarsach, ag cáineadh an
Córas Oideachais a bhí
againn anseo in Éirinn, a
bhí bunaithe ar an gCóras
Sasanach. Dá réir, ba
chóir go mbeadh Oideachas
taitneamhach, leathan agus
go n-ullmhódh sé an dalta
don saol mór.
Cinnte
bhaineas taitneamh as gach
lá a chaitheas ar an scoil.
Ní raibh sé riamh leadránach
agus bhí sult agus greann i
gcónaí ann. Gan dabht
dheineamar an obair ach bhí
an-spórt againn chomh maith.
Bhí Peadar go maith chun
cleas a imirt ar dhaoine.
Thuig an máistir é seo agus
bheartaigh sé ar bhob a
bhualadh air ar lá na
n-amadán. Chuir sé é
ag rothaíocht siar go Túirín
Dubh le scéal seafóideach
éigin do Mhíchéal Mac
Cárthaigh (Beannacht Dé
leis). Tháinig an
bháisteach síos go tiubh
agus bhí sé fliuch go
craiceann ach chonaic sé an
taobh greannmhar de.
Is cuimhin liom lá eile,
Peadar ag tabhairt
taispeántas den "Peeler and
the Goat" dúinn suas
ar na deisceanna i rith am
lóin.
Thuig an
máistir an tabhacht a bhí ag
baint le spórt. Bhí an
pheil ann dos na buachaillí
ach ní raibh faic ann dos na
cailíní. Thosnaigh sé
an chamógaíocht dúinn agus
bhímís ag traenáil sa pháirc
imeartha taobh le tigh Uí
Chorcora. Bhíos
dainséarach leis an gcamán
agus dúradh liom é a
choiméad ar an dtalamh ar
eagla go ngortóinn éinne.
Ní dóigh liom gur bhuamar
aon chluiche ach bhí
an-chraic againn.
Ní
fada taréis oscailt na
scoile, thosnaíomar ag
cleachtadh dráma - "An Fiach
Bán" a scríobh an Máistir Ó
Murchú féin. Bhí sé
bunaithe ar luíochán
Crosbaire. Thóg gach
éinne páirt ann ag
aisteoireacht, ag rinnce, ag
seinnt, ag amhránacht agus
taobh thiar stáitse.
Chuireamar ar siúl sa
Choláiste é timpeall na
Nollag 1959.
Bhí béim
mhór ar ealaín sa scoil
chomh maith. Théimís
amach ag péinteáil agus
tugadh tuiscint agus meas
dúinn ar an dtimpeallacht
agus an nádúir.
Is
deacair a chreidiúint go
bhféadfadh múinteoir amháin
na h-ábhair go léir a
mhúineadh dúinn. Bhí
Gaoluinn, Béarla,
Matamaitic, Stair, Tír
Eolas, Ealaín, Laidean agus
Teagasc Críostaí againn.
Bhí tuiscint iontach ag
Fionnbarra ar na tréithe
difriúla a bhí ag na
scoláirí go léir.
Mheall sé sinn chun pé féith
nádúrtha a bhí againn a
chothú - cosúil le ceol,
amhránaíocht
scríobhnóireacht, ealaín,
matamaitic agus rl. Sa
tslí seo thug sé féin-mheas
dúinn agus d'fhoghlaimíomar
conas iontaoibh a bheith
againn asainn féin -
rud a chabhraigh linn san
saol mór ina dhiadh sin.
Ní raibh aon éide scoile
againn mar thuig an máistir
go raibh airgead
gannachúiseach ag na
tuismitheoirí.
Cheannaigh sé leabhair
dara-lámhach i gCorcaigh
dúinn i dtreo is nach mbeadh
an iomad streo orainn.
I dtosach na bliana 1960
bheartaíomar go raghaimís ar
oilireacht go Cnoc Mhuire i
Mí Bealtaine.
Thoghamar cisteoir agus
chuireamar airgead i dtaisce
go rialta agus mar sin níor
tháinig sé deacair ar éinne.
Dheineamar suaitheantaisí
dúinn féin as ribín gorm le
Meán Scoil Mhuire fúáilte ar
le snáth dearg. Nuair
a tháinig an lá d'éiríomar
leis an dorchadas agus
chuamar ar bus go Corcaigh.
Chuamar go Cnoc Mhuire ar an
dtraein - an chéad uair ar
traein don chuid is mó
againn. Bhíomar ag rá
an Choróin Mhuire agus ag
canadh iomann an slí ar fad.
Bhí na sluiate daoine san
áit agus iad ag
paidreoireacht go
deabhóideach mór-thimpeall
an tSéipéil. Tar éis
an Aifrinn thosnaíomar ar an
slí abhaile agus bhíomar
tuirseach go maith nuair a
shroicheamar Béal Átha'n
Ghaorthaidh arís, tuairim is
a h-aon a chlog.
Ón
gcéad bhliain iontach sin,
lean an scoil ar aghaidh sa
Choláiste le rang breise
agus múinteoir eile Nollaig
Ó Súilleabháin, Céim an Fhia
(Beannacht Dé leis) san dara
bhliain. An bhliain
ina dhiaidh sin tháinig Seán
Ó Fathaigh ón nGaillimh.
Ar an gceathrú bhliain
tháinig múinteoir eile
Gráinne Ní Mhathúna as
Corcaigh - múinteoirí den
scoth iad go léir, leis na
h-idéalacha árda céanna agus
an suim céanna ionainn.
Dhein roinnt dinn an Árd
Teist i gceithre bliana agus
d'oir sé seo go maith dúinn
mar bhí cuid againn níos
sine ná an gnáth.
Ón
tosach beag sin i seomra Uí
Chorcora chuaigh tionchar na
scoile i bhfeidhm ar an
dúthaigh mór-thimpeall chun
misneach a thabhairt dos na
daoine agus bród a chothú
ionnta ina n-oidhreacht
uasal Gaelach. Bhí
brainse den Réalt sa scoil,
go raibh mar aidhm aige an
Ghaoluinn agus an gcultúr
Gaelach a leathnú ar son grá
Dé agus na Maighdine Muire.
Fé choimirce Fhionnbarra
thóg Béal Átha'n Ghaorthaidh
páirt i gComórtas Glór na
nGael agus eagraíodh
an-chuid imeachtaí difriúla.
Bhí comórtas don teaghlach
is Gaelaí san áit.
Bhuaigh Risteárd Ó Coitir
agus a bhean Áine (Beannacht
Dé leo) agus a gclann an
comórtas sin don gcéad uair.
Bhíodh na daltaí páirteach
ins na himeachtaí seo.
Is cuimhin liom an t-Ath.
Tomás Ó Fiach ag caint linn
- sagart fíor dheas, umhal,
lách, greannmhar.
Bhíodh scoraíochtaí ins na
tithe chomh maith.
Bhíos ag scoraíocht
an-taitneamhach i dTigh Uí
Thuama, Túirín Dubh agus bhí
Seán Ó Sé ag canadh ann.
Ag léacht eile sa Choláiste
d'inis Seán Ó Riada
(Beannacht Dé leis) dúinn
cén fáth gur fhág sé an
chathair. Dúirt sé "ní
bhím ag faire ar an gclog
agus ní bhíonn an clog ag
faire orm".
Le dachad
bliain anois tá Scoil Mhuire
ag tabhairt scoth oideachas
do mhúintir óg an dúthaigh.
Gura fada buan í.
Táimíd go léir fé
mhór-chamaoin ag Fionnbarra
Ó Murchú go raibh misneach
aige sa bhliain 1959 chun a
aidhmeanna a chur i gcrích.
Tá buíochas mór tuillte
chomh maith ag Séamus Ó
Corcora (Beannacht Dé leis)
agus a bhean Eibhlín a thug
an seomra suite dúinn ar
feadh bliana. Cé eile
a dhéanfadh é?