Le Donncha Ó Laoire,
Priomh Oide, Scoil Mhuire, 1999
D'osclaíodh dóirse na Ceárd Scoile do dhaltaí
lán-aimsire lae don chéad uair i Meán Fomhair
1939. Bhíodh ranganna ag an gCoiste
Ghairm-Oideachais roimhe sin sa halla agus
bhíodh Gaeilge, Adhmadóireacht agus
Tuath-Eolaíocht ar siúl de ló is d'oíche, ach ní
ranganna lán-aimsire a bhíodh iontu, go bhfios
dom.Bhí cúrsaí Samhraidh sa Ghaeilge á reachtáil
ag an gCoiste, do mhúinteoirí i nGuagán Barra
agus do pháistí i mBéal Átha'n Ghaorthaidh.
Bhí éileamh go dtógfaí Ceárd Scoil i mBéal
Átha'n Ghaorthaidh á dhéanamh i rith na
dtriochaidí.Chun tosaigh sna hiarrachtaí sin bhí
Séamus Ó Séaghdha, a bhí ina Phríomh Oide ar
Cheárd Scoil Mhágh Chromtha ag an am, ach bhí a
chroí fós aige ina áit dhúchais. I measc a chuid
pháipéirí, tá a lán litreacha ó pholaiteoirí
éagsúla i 1935 ag freagairt litreacha a
bhí scríte aige ag iarraidh orthu cás na scoile
i mBéal Átha'n Ghaorthaidh a chur chun tosaigh.
Tá litir ón Aire Tailte, R. Keyes T.D., agus ó
pholaiteoirí áitiúla de gach páirtí: Dónal
(Danny Arthur) Ó Laoire T.D., Baile Mhúirne, Dan
Corkery, T.D. Mágh Chromtha agus T.J. Murphy
T.D. Dún Maonmhuí. Tá an píosa seo tógtha as
miontuairiscí an Choiste Gairmoideachais
19 Feabhra 1935.
"Letter
from Munster College of Irish stating they are
satisfied to give to the Committee a site for a
Technical School, on the College Grounds,
Ballingeary, free of rent and in fee simple.
They hope the work will go ahead without further
delay and they will give every help possible to
obtain funds from the Department of Education
for same.
Deputation
A Deputation
consisting of B. Searthain, S. Ó Criodhain, T. Ó
Tuama, representing the people of Ballingeary,
and Liam de Róiste, T. Ó Tuama, representing the
Coláiste na Mhumhan, appeared before the
Committee in support of the erection of a
Vocational School at Ballingeary.
It was
decided that the Minister for Education be asked
to receive a deputation consisting of the
deputation present, together with Very Rev.Canon
O'Leary, representing the County Committee, and
S. Ó Seaghdha, Head Master."
An Suíomh
Mar a thárla, ní ó Choláiste na Mumhan a
fuarathas an suíomh, ach ceannuíodh é ó mhuintir
Scríbhín.
Bhí toradh fónta ar na hiarrachtaí,
mar léadh litir ón Roinn Oideachais ag cruinniú
an Choiste 16 Meitheamh 1936, ag ceadú dóibh dul
ar aghaidh le pleanáil na scoile maraon le
deontas de £800 in aghaidh na bliana.
Ceannuíodh an suíomh ansan agus sna
miontuairiscí 28.7.36 tá sé seo:
"Approving
of the proposal of the Committee to purchase
from Mr. James Scriven, Dromanally, Ballingeary,
in fee simple, for the sum of £225, the plot of
ground comprising about 2 acres, the location
and dimensions of which are shown on the site
map submitted, for the purpose of erecting a
Technical School thereon."
Tenders
I Meitheamh 1937 ó
na miontuairiscí arís:
The Committee
proceeded to consider Tenders for the Erection
and completion of a Technical School at
Ballingeary.
The following Tenders were
received :-
Mr. Dónal Ó Laoghaire,
Ballingeary, Co. Cork £5474 15
4
Messrs. O'Shea Ltd., 41 South Mall, Cork
£5513 9 4
Mr. Wm. Lynch, 10
Merchant's Quay, Cork £5358
7 2
Messrs. P. McCarthy & Sons,
Gullane, Rathmore, Co. Kerry £7044 16
0
Messrs. Kelly Brothers, Barrack Street,
Bantry £4735 19 6
To
the last mentioned Tender a letter was attached
in which the following statement was set out:-
"We have priced this work on present rates and
condition of wages in the locality and we assume
allowance will be made by your Committee should
any unforseen increase occur."
It was agreed
unanimously to accept the Tender of Messrs.
Kelly Brothers at
£4,735 19s. 6d. on
the condition that the foregoing statement in
their letter will be withdrawn, the acceptance
of the Tender being subject to the approval of
the Department.
Cead na Roinne
Oideachais
Thug an Roinn Oideachais cead
dul ar aghaidh leis an tógáil agus mínítear an
tairgeadú sa phíosa seo ó 29 Iúl 1937:-
Approving, subject to compliance with the
Vocational Education (Contracts) Regulations,
1931, of the erection by the Committee of a
Technical School at Ballingeary in accordance
with the plans and specifications as finally
approved.
They add that the Minister for
Education is of opinion that the cost of the
erection and equipping of this school should, by
reason of the permanent character of the
undertaking, be spread over a terms of years.
The plans and specification having now been
finally approved by the Department as required
by Section (4) of the Vocational Education
(Borrowing) Regulations, 1937, the Minister
consents to the defrayal of the expenditure on
the erection and equipping of the school being
spread over a period of fifteen years. The
Minister is however of opinion that, on the
basis of the amount of the tender accepted by
the Committee, such expenditure should not
exceed £6,000, and he accordingly consents to
the Committee raising a loan of this amount from
the Munster and Leinster Bank Ltd., Cork, under
Section 50 of the Vocational Education Act,
1930, on the terms set out in the Committee's
application on form V. 21, to be utilised
towards the defrayal of the expenditure
involved.
Príomh Oide
I
miontuairiscí an Choiste i 1938 tá roinnt
tráchta ar cheapadh an Phríomh Oide. Moladh go
mbeadh S. Ó Séaghdha ceaptha mar Phríomh Oide i
mBéal Átha'n Ghaorthaidh chomh maith le
Mágh
Chromtha. Níor glacadh leis an moladh seo cé gur
pléadh go minic é agus ar 21.6.38 ceapadh
Mícheál Ó Drisceoil ina Phríómh Oide.
Ar
28.7.38 tá an giota seo:
Obair bhreise
The following Report was read from Mr. R.
Conboy, Architect, re Ballingeary School and
Kanturk Site Works:- "Upon a recent visit
to Ballingeary I came to the conclusion that it
will be necessary to insert a second flight of
steps in the pathway leading to the Front
Entrance door. The approach is very steep and
another series of steps will do much to reduce
the severe gradient."
Ar 20.9.38
tá litir ón Roinn ag ceadú na hoibre thuas chomh
maith leis an giota seo:
"Approving of
the proposal to instal Calor Gas Lighting in
Ballingeary Technical School in accordance
with the plan submitted and of the expenditure
involved.
Ar 29.11.38 ceaduíodh meastúcháin
de £279 don chóras teasa a chur isteach sa
scoil.
Oscailt na Scoile
I Meán
Fomhair 1939 bhí gach rud ullamh agus in oirúint
do oscailt na scoile, díreach ag an am céanna
agus a bhí an dara cogadh domhanda ag briseadh
amach in Iarthar na hEorpa.
Múinteoirí
Mícheál Ó Drisceoil, Príomh Oide,
Adhmadóireacht, Líníocht
Liam Ó Briain,
Tuatheolaíocht, Matamaitic
Éamonn Ó hArgáin
Gaeilge
Maighréad Ní Chochláin Tíos
Tomás Ó Múrchú Miotalóireacht
Bhí cuid de na múinteoirí seo ag obair in ionaid
eile agus bhí ranganna oíche acu chomh maith.
Bhí Seán Ó Loinsigh ceaptha mar fhreastalaí agus
bhí baint níos faide aige leis an scoil ná éinne
eile. Bhí sé ann go dtí 1977.
Daltaí
De réir na gcúntaisí a cuireadh go dtí an
Roinn Oideachais ag an am, claruíodh 29 sa scoil
i 1939.. Bhí 22 cailíní agus 7 buachaillí. Bhí
18 fé 16 agus 11 ós cionn 16.
Ag an am seo
níl na leabhair rollaí le fáil agus mar sin ní
féidir bheith cruinn fé na daoine a bhí
ann. Seo leanas an liosta atá curtha le chéile ó
bheith ag caint le na hiar-daltaí sin.
Cailíní
1939/40
Caitríona Ní Bhuachalla
Na Fuithirí
Maighréad Ní Cheallacháin
Cathair
Seosaimhín Ní Chéilleachair
Goirtín Fliuch
Maighréad Ní Chonaill
Gort na Binne
Máire Ní Chremín
Leaca Bán
Cáit Ní Chríodáin
Oileán Aibhneach
Máire Ní Chríodáin
Drom an Ailthigh
Maighréad Ní Chroínín
Carraig an Lóiste
Máirín Ní Chroínín
Goirtín Fliuch
Nóirin Ní Chroínín
Bán a' Teampaill
Nóra Ní Chroínín
Cora Glas
Síle Ní Laoire
Cuar na hAthchoille
Mairéad Ní Loinsigh
Ladhar na Gaoithe
Máire Ní Liatháin
Goirtín Fliuch
Gobnait Ní Luasa
An Choill Mhór
Julia Mai Ní Luasa
Carraig na Dobhaire
Cáit Ní Mhuimhneacháin
Céim an Fhia
Nóra Ní Mhuirithe
Gort an Éadain
Sinéad Seartan
Curraithe
Nóra Ní Sheitheacháin
Cathair
Conchúr Ó Conaill Carraig
na Cora Mícheál Ó Críodáin Céim Corra
Bhuaile
Dónal Ó Laoire Ínse Mhór
Mícheál Ó Mathúna Ceap an Chláir
Séamus Ó
Scribhín Oileán Aibhneach Mícheál Ó
Suibhne Céim an Fhia
Seán Tóibín Ínse
an Fhosaigh
1940's
Seo an clárú
a bhí sa scoil 'sna dachaidí:
Bliain
Buach. Cail. Iomlán
1939
7 22 29
1940 5 19
24
1941
15 15
1942 10
10 10
1943
4 11 15
1944
22 22
1945
17 17
1946
9 14 23
1947 10 18
28
1948 11 16
27
1949 15 15
30
Bhí blianta áirithe nach raibh aon
bhuachaillí ann agus i gcuid de na blianta san
d'fhanadh cailíní i gceann de na seomraí cosúil
le scoil chónaithe.
Bhíodh a lán ranganna
oíche ar siúl sa scoil féin agus bhí rang
Ghaeilge ag Éamonn Ó hÁrgáin i gCéim an Fhia. I
1943 bhuaigh beirt dalta leis, an comórtas
sean-nóis san Oireachtas: Siobhán Ní
Cheallacháin, Ínse Mhór agus Mícheál (Mitchell)
Ó Suibhne, Céim an Fhia.
Séamus Ó
Séaghdha
I 1945 a aistrigh Séamus Ó
Séaghdha Ó Mhágh Chromtha mar Phríomh Oide go
Béal Átha'n Ghaorthaidh. Mar a dúirt mé cheana,
eisean is mó a chinntigh go dtógfaí An Cheárd
Scoil. Mar a dúirt Tomás Ó Murchú, duine de na
céad mhúinteoirí, liom 'sna seascaidí: "Murach
Séamus Ó Séaghdha, is féidir leat bheith cinnte
dhe nach mbeadh aon Cheárd Scoil i mBéal Átha'n
Ghaorthaidh."